Mondgezondheid gedurende alle levensfases
Een gezonde mond, een leven lang
Mondgezondheid verandert continu en elke levensfase kent zijn eigen uitdagingen. Van cariës bij kinderen tot gingivitis bij volwassenen en edentaat bij ouderen: een gerichte aanpak is cruciaal. Met de juiste combinatie van dagelijkse verzorging, voedingsadvies en preventieve controles kunnen we langdurige mondgezondheid ondersteunen en problemen voorkomen. Zo blijft een gezond gebit een leven lang haalbaar.
Download onze nieuwe brochure: Mondverzorging in elke levensfase
Mondgezondheid in de kinderjaren
De eerste levensjaren zijn cruciaal voor het leggen van een gezonde basis voor het gebit. Het doorkomen van tanden, de ontwikkeling van mondhygiënegewoonten en preventieve zorg bepalen de mondgezondheid op de lange termijn. Goed geïnformeerde ouders en regelmatige controles bij de tandarts zijn essentieel om cariës, tandvleesproblemen en traumatisch letsel te voorkomen.
Download onze handige praktijkposter met tips voor baby's en kinderen
Cariës
Over het algemeen blijkt uit onderzoek dat ongeveer 50% van de kinderen aan het einde van de peuterleeftijd één of meer melktanden met tandbederf heeft, maar deze tanden spelen een cruciale rol bij het doorkomen van het blijvende gebit en de esthetische ontwikkeling van het gezicht. Als ze vroeg verloren gaan, kan dit de weg vrijmaken voor vermijdbare orthodontische problemen.
Volgens de American Academy of Pediatric Dentistry wordt cariës bij jonge kinderen (ECC) gedefinieerd als "de aanwezigheid van 1 of meer tandoppervlakken met tandbederf (laesies zonder cavitatie of laesies met cavitatie), ontbrekende tandoppervlakken (als gevolg van cariës) of gevulde tandoppervlakken in een melktand" bij kinderen.
Vooral de eerste blijvende kies, die rond het 6e levensjaar doorkomt, is onmiskenbaar de belangrijkste tand voor het kauwen en speelt een cruciale rol bij het krijgen van een gezond gebit. In deze kies kan zich snel een gaatje vormen, dat soms al binnen zes maanden van een vroeg stadium tot blootliggende pulpa kan uitgroeien. Als een kind zijn eerste blijvende kies verliest, kan dit veranderingen in de tandboog veroorzaken waar het kind zijn hele leven last van kan hebben. Zonder de juiste behandeling kunnen deze veranderingen leiden tot een verminderde functie, verschuiving van aangrenzende tanden en verdere doorbraak van de tegenoverliggende tanden.
Daarom moet er speciale aandacht worden besteed aan het identificeren van deze tand en het voorkomen van ziekten die hun hele leven lang gevolgen kunnen hebben.
Doorkomen van de tanden
De eerste tandjes verschijnen meestal tussen 6–8 maanden, en tegen 3 jaar heeft een kind normaal 20 tanden. Rood en gezwollen tandvlees, verhoogd speeksel en slaapproblemen komen vaak voor. Een zachte reiniging met een vochtig gaasje en koud bijtspeelgoed helpt ongemak te verminderen.
Fopspenen
Fopspenen bevredigen de zuigbehoefte en voorkomen duimzuigen, dat de kaakontwikkeling kan verstoren. Het gebruik moet voor de leeftijd van 4 jaar worden afgebouwd om kaakmisvormingen te voorkomen.
Eerste bezoek aan de tandarts
Het eerste tandartsbezoek vindt plaats zodra het eerste tandje doorkomt. Ouders krijgen advies over voeding, mondhygiëne en preventie van cariës. Ontbrekende tandjes bij 12 maanden vragen om extra evaluatie.
Cariës
Cariës is de meest voorkomende aandoening bij jonge kinderen; 50% van de peuters heeft tegen het einde van de peuterleeftijd minstens één melktand met gaatjes. Deze hoge prevalentie van cariës kan worden veroorzaakt door veelvuldige of ongecontroleerde flesvoeding met suikerhoudende dranken/voeding en/of borstvoeding. Vroegtijdig verlies van melktanden kan orthodontische problemen veroorzaken.
Mondhygiëne en fluoride
Tandenpoetsen begint bij het eerste tandje, twee keer per dag, met de juiste hoeveelheid fluoride-tandpasta (rijstkorrel tot 2 jaar, erwt tot 6 jaar). Interdentale hulpmiddelen en toezicht van ouders zorgen voor een goede reiniging en gewoontes voor het leven.
Tandheelkundig trauma
Trauma door vallen komt vaak voor, vooral bij peuters en kleuters. Veiligheid in huis, toezicht en het vermijden van risicovol speelgoed helpen letsel voorkomen. Vroege beoordeling van tandstand en occlusie is belangrijk.
Advies European Academy of Paediatric Dentistry (EAPD)
Fluoride
Fluoride is een integraal onderdeel van de preventie van cariës, maar ook van de niet-herstellende behandeling ervan. De bezorgdheid over het gebruik van fluoride betreft voornamelijk het risico op het ontwikkelen van tandfluorose, dat toe te schrijven is aan het gebruik en de mogelijke inname van grotere hoeveelheden fluoride, voornamelijk op jonge leeftijd tijdens de vorming van het blijvende gebit. Tandpasta is het belangrijkste fluorideproduct dat verkrijgbaar is en gebruikt wordt en dat bij gebruik tot problemen kan leiden als gevolg van inname.
Daarom is het noodzakelijk om bij jonge kinderen bepaalde aanbevelingen te volgen om complicaties te voorkomen. Volgens de bijgewerkte richtlijnen voor het gebruik van fluoride bij kinderen is de aanbevolen concentratie 1000 ppm fluoride tot de leeftijd van 6 jaar, waarbij tot de leeftijd van 2 jaar slechts een hoeveelheid ter grootte van een rijstkorrel mag worden gebruikt en vervolgens tussen 2 en 6 jaar een hoeveelheid ter grootte van een erwt. Boven de leeftijd van 6 jaar wordt een tandpasta voor volwassenen met 1450 ppm aanbevolen. Ook hier is toezicht op het kind noodzakelijk wanneer het begint met tandenpoetsen, en zelfs tot in de puberteit, aangezien kinderen nog niet over de nodige vaardigheden beschikken om hun mondhygiëne adequaat uit te voeren en deze nog moeten ontwikkelen. Er wordt aangeraden om de overtollige tandpasta uit te spugen maar niet noodzakelijkerwijs met water na te spoelen.
Mondgezondheid in de puberteit en tienerjaren
De puberteit en tienerjaren zijn een cruciale periode van groei, ontwikkeling en toenemende zelfstandigheid, met belangrijke gevolgen voor de mondgezondheid. Jongeren maken eigen keuzes in voeding, bewegen zich meer buiten huis en hebben een druk sociaal leven, wat het risico op cariës, tandvleesproblemen en mondletsel vergroot. Goede mondhygiëne, regelmatige tandartscontroles en preventieve zorg leggen de basis voor een gezond gebit op lange termijn.
Download onze handige praktijkposter met tips voor pubers & tieners
Cariës
In totaal heeft meer dan de helft van de 12- tot 19-jarigen tandcariës (57%); de prevalentie neemt echter aanzienlijk toe vanaf de leeftijd van 12 tot 15 jaar tot de leeftijd van 16 tot 19 jaar (respectievelijk 48% tot 66%). In Europa bleek uit een meta-analyse van onderzoeken naar de prevalentie van cariës dat 77% van de adolescenten last had van cariës, met een significant hogere prevalentie van cariës in de leeftijdsgroep van 16-19 jaar. Bovendien bleek uit deze laatste grote analyse dat er gemiddeld bijna 6 aangetaste oppervlakken (DMFS-score) per individu waren. De ziektelast van cariës kan als hoog worden beschouwd, waardoor effectieve interventies noodzakelijk zijn. De consumptie van suikerhoudende dranken en snacks, vooral als ze gedurende de dag vaak worden genuttigd, kan het risico op gaatjes aanzienlijk verhogen.
Cariës
Meer dan de helft van de 12- tot 19-jarigen heeft cariës, met een stijging van 48% bij 12–15 jaar naar 66% bij 16–19 jaar. Suikerhoudende dranken en snacks verhogen het risico aanzienlijk, waardoor effectieve preventieve maatregelen essentieel zijn.
Parodontitis en tandvleesgezondheid
Ernstige parodontitis is zeldzaam, maar meer dan 70% van tieners heeft gingivitis door tandplak en hormonale veranderingen. Slechte mondhygiëne en zuurinname verhogen risico’s op tandvleesproblemen en tanderosie. Vroege controles voorkomen ernstigere aandoeningen.
Mondhygiëne
Dagelijks twee keer poetsen en één keer interdentaal reinigen is essentieel, idealiter met 1450 ppm fluoride tandpasta. Veel tieners poetsen te kort en reinigen onvoldoende, waardoor regelmatige tandartscontroles noodzakelijk zijn.
Tanderosie
Tanderosie wordt vooral veroorzaakt door zure dranken en eetstoornissen. Het tast het harde tandweefsel aan en kan langdurige schade veroorzaken. Preventie en bewust gebruik van dranken zijn cruciaal.
Tandheelkundig trauma
Tandfracturen komen vaak voor, vooral in de bovenste snijtanden, met 18% bij 12–15-jarigen en 22% bij 16–19-jarigen. Helmen en gebitsbeschermers bij sport en risicovolle activiteiten verminderen letsel, en tandartscontroles helpen complicaties te voorkomen.
Mondpiercings
Mondpiercings kunnen tanden, tandvlees en zenuwen beschadigen, infecties veroorzaken en tandartsbezoeken bemoeilijken. 26% van lippiercings en 46% van tongpiercings leidt tot problemen. Daarom worden piercings in en rond de mond afgeraden.
Roken, vapen en tabak
Alle vormen van tabak, inclusief sigaretten, e-sigaretten en rookloze tabak, veroorzaken tandverkleuring, tandvleesproblemen, parodontitis, cariës, tandfracturen en verhoogd risico op mond- en keelkanker. Vroegtijdige voorlichting en preventie zijn essentieel.
Regelmatige controles en preventieve zorg
Pubers hebben extra baat bij regelmatige tandartsbezoeken en preventieve maatregelen zoals fluoridebehandelingen en sealants. Zo worden cariës, tandvleesproblemen en schade door piercings of tabak beperkt, en wordt de ontwikkeling van een gezond gebit ondersteund.
Roken, vapen en piercings
Onder mensen van 15 jaar en ouder varieerde het aandeel dagelijkse rokers in de EU in 2019 van 6,4% in Zweden tot 28,7% in Bulgarije. 5,9% van de Europese bevolking van 15 jaar en ouder rookte minstens 20 sigaretten per dag, en 12,6% rookte minder dan 20 sigaretten per dag (EuroStat).
Het beoordelen van de invloed van tabaksgebruik op de mondgezondheid van adolescenten kan een uitdaging zijn, maar zowel regelmatig gebruik als incidenteel gebruik kan tot verschillende problemen leiden. Deze omvatten verkleurde tanden, terugtrekkend tandvlees, parodontitis, slechte adem, cariës, tandfracturen en leukoplakie. Deze problemen worden geassocieerd met alle vormen van tabaksproducten, waaronder e-sigaretten.
Piercings in de mondholte kunnen veel problemen veroorzaken. Naast het beïnvloeden van spraak, kauwen of slikken, kunnen piercings ook leiden tot verschillende andere complicaties, zoals oa.:
-
De mond is een warme, vochtige omgeving vol bacteriën, waardoor het een ideale plek is voor infecties.
-
Piercings kunnen ook het tandvlees, de tanden en vullingen beschadigen. De gewoonte om op de piercing te bijten of ermee te spelen kan het tandvlees beschadigen en resulteren in gebarsten, bekraste of gevoelige tanden en mogelijk ook beschadigingen van tandvullingen.
-
Een tongpiercing kan ook de speekselproductie verhogen, wat kan leiden tot overmatig kwijlen.